 |
| Առաջին մասի շարունակություն |
Նա սկսեց սուզվել ջրի մեջ և հանկարծ ներսում, ինչ-որ տեղ անծանոթ, խուլ ձայն լսեց. «Ելք չունեմ: Ես ճայ եմ: Ես կարող եմ միայն այն, ինչ կարող եմ: Եթե ծնված լինեի թռիչքների մասին շատ բան գիտենալու համար, ապա գլխիս փոխարեն հաշվիչ մեքենա կլիներ: Եթե ծնված լինեի արագընթաց թռիչքների համար, ապա թևերս բազեի նման կարճ կլինեին ու մկներով կսնվեի, ոչ թե ձկներով: Հայրս իրավացի է: Խենթությունը մոռանալ է պետք: Ես պետք է վերադառնամ տուն, մեր Երամի մոտ և գոհ լինեմ, որ այնպիսին եմ, ինչպիսին կամ՝ խեղճ, թույլ ճայ»:
Խուլ ձայնը մարեց, և Ջոնաթանը հնազանդվեց: «Գիշերով ճայի տեղը ափն է, և այսուհետև,- մտածեց նա,- ես ոչնչով չեմ տարբերվի մյուսներից: Այդպես բոլորիս համար էլ լավ կլինի»:
Հոգնած պոկվեց մութ ջրից և թռավ դեպի ափ՝ ուրախանալով, որ հասցրել են փոքր բարձրություն թռչել ուժերի նվազագույն վատնումով:
«Բայց ոչ,- մտածեց նա,- ես հրաժարվել եմ կյանքից, այն ամենից, ինչ սովորել եմ: Ես այնպիսի ճայ եմ, ինչպես բոլորը, և պարտավոր եմ թռչել, ինչպես բոլոր ճայերը»: Տանջալի դժվարությամբ նա հարյուր ֆուտ բարձրացավ և թևերը եռանդուն թափահարելով՝ տուն շտապեց:
Նա թեթևություն զգաց Երամի մյուս անդամների պես ապրելու որոշումից: Իմացության մարտակառքից գամող շղթաները փշրվեցին. չի լինի պայքար, չի լինի պարտություն: Ինչ հաճելի է դադարել մտածել և խավարում թռչել դեպի առափնյա կրակները:
-Խավա՛ր,- հանկարծ հնչեց տագնապալի խուլ ձայնը,- ՃԱՅԵՐԸ ԽԱՎԱՐԻ ՄԵՋ ԵՐԲԵՔ ՉԵՆ ԹՌՉՈՒՄ:
Բայց Ջոնաթանը չցանկացավ լսել. «Ինչ հաճելի է,- մտածեց նա,- Լուսինը և փարոսի կրակների պես գիշերային ծովի մեջ խայտացող լույսի արտացոլանքը, չորսբոլորն այնպես խաղաղ ու հանգիստ է»:
-Իջի՛ր: Ճայերը խավարի մեջ երբեք չեն թռչում: Եթե գիշերում թռչելու համար ծնված լինեիր, բվի աչքեր կունենայիր, գլխի փոխարեն՝ հաշվիչ մեքենա: Բազեի կարճ թևեր պետք է ունենայիր:
Գիշերային խավարի մեջ, հարյուր ֆուտ բարձրության վրա Ջոնաթան Լիվինգսթոնը կկոցեց աչքերը: Նրա ցավի, նրա որոշման հետքն անգամ չմնաց:
Կարճ թևեր: ԲԱԶԵԻ ԿԱՐՃ ԹԵՎԵՐ:
Ահա թե որն է գաղտնիքը: «Ինչ հիմարն եմ ես: Եղած-չեղածը փոքրիկ, բոլորովին պստիկ թևն է: Եղած-չեղածը թևերը լրիվ ծալելն է և թռիչքի ժամանակ միայն դրանց ծայրերը շարժելը: ԿԱՐՃ ԹԵՎԵՐ»:
Ջրի սև զանգվածի վրա նա բարձրացավ երկու հազար ֆուտ, և առանց վայրկյան իսկ անհաջողության, մահվան մասին մտածելու, թևերի լայն մասերն ամուր սեղմեց իրանին, քամուն հանձնեց միայն դաշույնի պես սուր ծայրերը՝ փետուր փետուրի ու նետվեց գահավեժ խոյաթռիչքի:
Քամին խլացուցիչ ոռնում էր գլխավերևում: Ժամում յոթանասուն մղոն, իննսուն, հարյուր քսան, ավելի արագ: Հիմա՝ ժամում հարյուր քառասուն մղոն արագության ժամանակ ուժերի նման լարում չէր զգում, ինչպես առաջ յոթանասունի դեպքում, թևերի ծայրի թեթևակի շարժումը բավական էր խոյաթռիչքից դուրս գալու համար, և նա հրանոթի արկի նման, լուսնի ցոլքից գորշացած, սլացավ ալիքների վրայով:
Աչքերը կկոցեց, որպեսզի տեսողությունը պահպանի քամուց, և երջանկության զգացումը պատեց նրան: «Ժամում հարյւոր քառասուն մղոն: Առանց կառավարումը կորցնելու: Եթե անցնեմ խոյաթռիչքի ոչ թե երկու, այլ հինգ հազար ֆուտից, հետաքրքիր է, ինչպիսի արագությամբ...»:
Բարի մտադրությունները մոռացված են, սրընթաց, փոթորկոտ հողմով քշված-տարված: Բայց Ջոնաթանը խախտելով քիչ առաջ ինքն իրեն տված խոստումը՝ խղճի խայթ չէր զգում: Նման խոստումները կապանք են այն ճայերի համար, որոնց ճակատագիրը շարքային լինելն է: Նրանց համար, ովքեր ձգտում են գիտելիքների և արդեն մեկ անգամ հասել են կատարելության, նման բաները նշանակություն չունեն:
Լուսաբացին Ջոնաթանը վերսկսեց մարզումները: Հինգ հազար ֆուտ բարձրությունից ծովի կապույտ մակերևույթին ձկնորսանավերը տաշեղներ էին երևում, իսկ նախաճաշող Երամը՝ պարող փոշեհատիկներից գոյացած թեթև ամպ:
Նա եռանդով լի՝ երջանկությունից միայն թեթևակի դողում էր: Նա հպարտ էր, որ կարողացել էր հաղթահարել սարսափը: Առանց մտածելու՝ նա թևերի առջևի մասերը սեղմեց իրանին, ծայրերը՝ փոքրիկ անկյունները, հանձնեց քամուն և նետվեց ծովը:
Չորս հազար ֆուտ անցնելով՝ Ջոնաթանը հասավ առավելագույն արագության. քամին վերածվեց հնչյունների հոծ, թրթռացող պատի, որը թույլ չէր տալիս ավելի արագ շարժվել: Նա գահավեժ սավառնում էր ժամում երկու հարյուր տասնչորս մղոն արագությամբ: Նա հիանալի հասկանում էր՝ եթե նման արագության դեպքում թևերը բացվեն, ապա ինքը՝ ճայը, միլիոն կտոր կլինի: Բայց արագությունը հզորություն է, արագությունը երջանկություն է, արագությունը չխամրող գեղեկցություն է:
Հազար ֆուտ բարձրության վրա նա սկսեց դուրս գալ խոյաթռիչքից: Ոռնացող քամին թևերի ծայրերը ճմլել ու այլանդակել էր, առագաստանավն ու ճայերի երամը թեքվեցին և փակելով նրա ճանապարհը՝ ֆանտաստիկ արագությամբ սկսեցին խոշորանալ:
Նա կանգ առնել չգիտեր, նա նույնիսկ չգիտեր նման արագության դեպքում ինչպես շրջվել:
Բախումը վայրկենական մահ էր:
Նա փակեց աչքերը:
Եվ պատահեց այնպես, որ այդ առավոտ, արևածագին Ջոնաթան Լիվինգսթոնը աչքերը փակ հասավ ժամում երկու հարյուր տասնչորս մղոն արագության ու քամու փետուրների խլացուցիչ սուլոցի ուղեկցությամբ մխրճվեց նախաճաշող Երամի ճիշտ կենտրոնը: Բայց Հաջողության Ճայն այս անգամ ժպտաց նրան՝ ոչ ոք չզոհվեց:
Այն պահին, երբ Ջոնաթանը երկինք պարզեց կտուցը, դեռ սլանում էր ժամում հարյուր վաթսուն մղոն արագությամբ: Երբ նրան հաջողվեց արագությունը նվազեցնել մինչև ժամում քսան մղոնի և վերջապես կարողացավ տարածել թևերը, առագաստանավը գտնվում էր ետևում՝ չորս հազար ֆուտ հեռավորության վրա, և ծովի մակերևույթին փոքր էր երևում:
Նա հասկանում էր, որ դա հաղթանակ է: Առավելագույն հաջողություն: Ժամում երկու հարյուր քսանչորս մղոն՝ ճայի համար: Դա պոռթկում էր, անմոռանալի, անկրկնելի պահ Երամի պատմության մեջ և նոր դարաշրջանի սկիզբ՝ Ջոնաթանի կյանքում: Նա շարունակում էր իր միայնակ մարզումները: Ծալում էր թևերը և անցնում խոյաթռիչքի ութ հազար ֆուտ բարձրությունից շուտով սովորեց շրջադարձեր կատարել:
Նա հասկացավ, որ հսկայական արագության դեպքում բավական է մեկ դյույմի չափ թեքել թեկուզ մի փետուր, և արդեն լայն, սահուն շրջադարձ կստացվի: Սակայն ավելի վաղ հասկացավ, որ եթե նման արագության դեպքում թեքի թեկուզ երկու փետուր, ապա մարմինը կսկսի պտտվել հրացանից արձակած գնդակի նման և... Ջոնաթանն աշխարհում առաջին ճայն էր, որ սովորեց բարձրագույն սավառնորդության թռիչքաձևեր կատարել:
Այդ օրը նա ժամանակ չկորցրեց ուրիշ ճայերի հետ դատարկաբանելու համար. արևը վաղուց մայր էր մտել, իսկ նա դեռ թռչում էր ու թռչում: Նրան հաջողվեց մահվան օղակ կատարել, դանդաղեցված տակառ, բազմապարույր տակառ, շրջված խցանահան, հակադարձ իմելման, վիրաժ:
Արդեն խոր գիշեր էր, երբ նա թռավ դեպի ափ՝ Երամի մոտ: Նրա գլուխը պտույթ էր գալիս: Մահու չափ հոգնած էր: Բայց վայրէջքից առաջ ուրախության մահվան օղակ կատարեց, իսկ հետո՝ նաև արագացրած տակառ: «Երբ նրանց լսեն այդ լուրը,- Պոռթկման մասին մտածեց նա,- երջանկությունից կխենթանան: Ինչքան լիարժեք կլինի կյանքն այժմ: Ափի և ձկնորսանավերի արանքում ծուլորեն թրև գալու փոխարեն իմանալ կյանքի իմաստը: Մենք վերջ կտանք տգիտությանը, մենք կդառնանք այնպիսի արարածներ, որոնց մատչելի կլինեն վարպետությունը և կատարելությունը: Մենք կդառնանք ազատ: Մենք կսովորենք թռչել»:
Ապագան ափեափ լեցուն էր և այնքա՜ն գրավիչ բան էր խոստանում: Երբ նա վայրէջք կատարեց, բոլոր ճայերը հավաքվել էին, որովհետև ուր որ է խորհուրդն սկսվելու էր. երևում է, վաղուց էին հավաքվել: Իրականում նրանք սպասում էին:
- Ջոնաթան Լիվինգսթո՛ն, դուրս արի կենտրոն:
Տոհմավագի բառերը հանդիսավոր էին հնչում: Կենտրոն դուրս գալու հրավերը կամ մեծագույն անարգանք, կամ մեծագույն պատիվ էր նշանակում: Պատվի շրջանը երախտագիտության տուրք է, որ ճայերը մատուցում են իրենց մեծ առաջնորդներին:
«Դե իհարկե,- մտածեց նա,- առավոտ էր, Երամը նախաճաշում էր և նրանք ականատես եղան Պոռթկումին: Բայց ինձ մեծարանք պետք չէ: Ես չեմ ուզում առաջնորդ լինել: Ես միայն ցանկանում եմ նրանց հետ կիսել այն, ինչ սովորել եմ, նրանց ցույց տալ, թե ինչպիսի հեռուներ եմ բացվում մեր առջև»: Եվ քայլ արեց առաջ:
- Ջոնաթան Լիվինգսթո՛ն,- ասաց Տոհմավագը,- դուրս արի կենտրոն: Դու ցեղակիցներիդ առջև քեզ Անարգանքով պսակեցիր:
Նրան կարծես փայտով հարվածեցին: Ծնկները թուլացան, փետուրները կախ ընկան, ականջներն սկսեցին զրնգալ: Անարգանքի՞ շրջան: Չի կարող պատահել: Պոռթկու՞մ: Նրանք չեն հասկացել: Նրանք սխալվե՜լ են, նրանց սխալվել են:
-...Քո թեթևամտությամբ և անպատասխանատու վարքով,- հանդիսավոր ծորում էին բառերը,- ճայերի ընտանիքի սովորույթները և արժանապատվությունը ոտնահարելու համար...
Անարգանքի շրջանը նշանակում է վտարում Երամից, նրան կդատապարտեն մենության՝ Հեռավոր Ժայռերում:
-...Կգա օրը, Ջոնաթան Լիվինգսթո՛ն, կհասկանաս, որ թեթևամտությւոնը չի կարող կերակրել: Կյանքի իմաստը հասկանալ մեզ չի տրված, քանզի այն անիմանալի է, մեզ մի բան է հայտնի. մենք նետված ենք այս աշխարհ, որպեսզի ուտենք և ողջ մնանք այնքան ժամանակ, քանի դեռ մեր ուժերը կբավականացնեն:
Ճայերը երբեք չեն հակաճառում Երամի Խորհրդին, բայց Ջոնաթանի ձայնը խախտեց լռությունը:
-Թեթևամտությո՞ւն: Եղբայրնե՜ր,- բացականչեց նա:- Ո՞վ է ավելի մտածում Երամի մասին, քան ճայը, որը բացահայտում է կյանքի գերագույն իմաստը, նշանակությւոնը և երբեք չի մոռանա դա: Հազար տարի է՝ մենք թափառում ենք ձկան գլուխ փնտրելով, բայց հիմա վերջապես հայտնի է ինչու ենք ապրում՝ որպեսզի ճանաչենք, հայտնագործենք նորը, ազատ լինենք: ինձ հնարավորություն տվեք, թույլ տվեք ցուցադրեմ, ինչ սովորել եմ...
-Դու այլևս մեր եղբայրը չես,- խմբովի երգաձայն ասացին ճայերը, թևերի փառահեղ շարժումով փակեցին ականջները և թիկունքները դարձրին նրան:
Ջոնաթանն իր օրերի մնացորդն անցկացրեց մենակ, սակայն Հեռավոր Ժայռերից բազմաթիվ մղոններ հեռու էր թռչում: Եվ միայնությունը չէր, որ տանջում էր նրան, այլ՝ ոչ ճայերը չցանկացան հավատալ թռիչքի երջանկությանը, չուզեցին բացել աչքերը և տեսնել:
Ամեն օր նա մի նոր բան էր սովորում: Իմացավ, որ մարմնին շրջհոսելի ձև տալով կարելի է արագընթաց խոյաթռիչքով սուզվել և օվկիանոսում տասը ֆուտ խորությամբ լողացող հազվագյուտ ու համեղ ձուկ որսալ: Նա այլևս ձկնորսանավերի և հացի փշրանքների կարիք չէր զգում: Նա սովորեց օդում հարյուրավոր մղոններ թռչել՝ արևածագից մինչև արևամուտ: Նույն ինքնատիրապետումով նա թանձր ծովային մշուշի միջով սլանում էր դեպի ջինջ, շլացուցիչ փայլով շողշողացող երկինք այն ժամանակ, երբ մյուս ճայերը սեղմվում էին գետնին՝ չմտածելով, որ մշուշից ու անձրևից բացի ուրիշ բան կա աշխարհում: Նա սովորեց ուժեղ քամու հետ թռչել մինչև մայրցամաքի խորքերը և այնտեղ ճաշի համար համեղ միջատներ որսալ:
Նա երջանիկ էր միայն այն հույսով, որ երբևէ սովորածը կիսելու է Երամի հետ: Նա սովորեց թռչել և չէր ափսոսում այն գինը, որ վճարել էր դրա համար: Ջոնաթանը հասկացավ, թե ինչու է այդքան կարճ ճայերի կյանքը. նրանց կրծում էր ձանձրույթը, վախը, չարությունը, բայց նա մոռացավ ձանձրույթը, վախը, չարությունը և երկար ու երջանիկ կյանքով ապրեց:
Ւսկ հետո, մի անգամ երեկոյան, երբ Ջոնաթանը հանգիստ ու միայնակ ճախրում էր այնքան սիրելի երկնքում, մոտեցան նրանք: Երկու սպիտակ ճայերը, որ հայտնվեցին նրա թևերի մոտ, շողում էին աստղերի պես և մթին երկինքը լուսավորում փափուկ, շոյող լույսով: Բայց ավելի զարմանալի էր նրանց վարպետությունը, նրանք թռչում էին՝ անփոփոխ պահպանելով իրենց ու Ջոնաթանի թևերի միջև եղած ճիշտ մեկ դյույմ տարածությունը:
Առանց մի բառ ասելու Ջոնաթանը նրանց փորձության ենթարկեց, որին երբեք ոչ մի ճայ չէր կարող դիմանալ: Նա թևերի դիրքը փոխեց այնպես, որ արագությունը կտրուկ նվազեց, ևս մի փոքր և անկումն անխուսափելի էր: Շողացող երկու թռչունները տարածությունը չխախտելով՝ միաժամանակ սահուն նվազեցրին արագությունը: Նրանք կարողանում էին դանդաղ թռչել:
Նա ծալեց թևերը, կողքից կողք օրորվեց և ժամում հարյուր իննսուն մղոն արագությամբ նետվեց խոյահար թռիչքի: Ճայերը սլացան նրա հետ միասին՝ անբասիր պահպանելով շարքը:
Վերջապես Ջոնաթանը նույն արագությամբ կատարեց երկար, ուղղահայաց, դանդաղեցված տակառ: Նրանք ժպտացին և տակառը կատարեցին նրա հետ միաժամանակ:
Նա անցավ հորիզոնական թռիչքի, միառժամանակ լուռ սավառնեց, իսկ հետո հարցրեց.
- Հիանալի է: Ո՞վ եք դուք:
- Մենք քո Երամից ենք, Ջոնաթան, մենք քո եղբայրներն ենք:- Նրանք խոսում էին հանգիստ ու վստահ:- Մենք եկել ենք, որպեսզի քեզ կանչենք վեր, տուն տանենք:
-Ես տուն չունեմ: Երամ չունեմ: Ես Աքսորյալ եմ: Մենք այժմ թռչում ենք դեպի Հողմերի Մեծ լեռան կատարը: Եվ իմ լխկած մարմինը կարող եմ ևս մի քանի հարյուր ֆուտ բարձրացնել, բայց ավելի վեր՝ ոչ:
-Դու կարող ես ավելի վեր բարձրանալ, Ջոնաթա՛ն, որովհետև դու սովորել ես: Դու ավարտեցիր մի դպրոց, այժմ ժամանակն է ընդունվել մեկ ուրիշը:
Ջոնաթանը իր ամբողջ կյանքն ապրել էր այդ մտքով, և Ջոնաթանը հասկացավ, հասկացավ ակնթարթորեն: Նրանք ճի՛շտ են: Նա կարող է ավելի վեր թռչել, և ժամանակն է տուն վերադառնալ: Նա մի վերջին երկար հայացք ձգեց երկնքին, այդ հոյակապ արծաթյա երկրին, ուր այնքան շատ բան էր սովորել:
- Ես պատրաստ եմ,- վերջապես ասաց նա:
Եվ Ջոնաթան Լիվինգսթոնը վեր խոյացավ աստղերի պես շողշողուն երկու ճայերի հետ, և չքացավ երկնքի անթափանցելի խավարում:
...Շարունակելի
Ռիչարդ Բախ «Ջոնաթան Լիվինգսթոն անունով ճայը»
