Digitec Expo 2013-ում առավելապես աչքի ընկած կազմակերպությունը

Երեք օր տևած Digitec 2013-ին մասնակցում էին տարբեր ՏՏ կազմակերպություններ, որոնցից առանձնացնենք Երևանի մաթեմատիկական մեքենաների գիտահետազոտական ինստիտուտի կողմից ներկայացված վարժասարքերը:

Զրուցելով ներկայացուցիչներից Սիմոն Հովհաննիսյանի հետ՝ տեղեկացանք, որ սարքավորումները ուսուցողական են և նախատեսված են մարդկանց զենքի հետ վարվելու կանոններին ծանոթացնելու  և սենյակային պայմաններում կրակել սովորեցնելու համար:

Իսկ վարժասարքերի գլխավոր նպատակը բանակի մարտունակությունը բարձրացնելն է՝ մարդկանց վարժեցնելով զենքի հետ վարվելակերպին, որպեսզի անհրաժեշտության դեպքում կարողանան պաշտպանել երկիրը:

Այն նախատեսված է և՛ բանակի, և՛ սովորական մարդկանց, և՛ աշակերտների, ինչու չէ՞, նաև ուսանողների համար:

Կարող եք ծանոթանալ վարժասարքերի հնարավորություններին պարբերաբար անցկացվող ցուցահանդեսներում:

Մարիամ Նազարյան 

05.10.2013

Digitec Expo 2013

Ջոնաթան Լիվինգսթոն անունով ճայը

Չհորինված Ջոնաթան-ճային, որն ապրում է յուրաքանչյուրիս մեջ

Առաջին մաս

Լույսը բացվեց, և ջահել արեգակի ոսկե ցոլքերը պար բռնեցին խաղաղված ծովի հազիվ նշմարելի կոհակների վրա: 

Ափից մեկ մղոն հեռու ձկնորսանավը ծով նետեց խայծով լի ցանցը: Այդ լուրը ակնթարթորեն հասավ նախաճաշի սպասող Երամին, և արդեն հազարավոր ճայեր թռան-հասան նավին, որպեսզի խորամանկությամբ կամ թե ուժով կերի փշրանքներ փախցնեն: Հոգսառատ մի օր ևս իր իրավունքների մեջ մտավ:

Սակայն բոլորից հեռու, ձկնորսանավից և ափից հեռու, բացարձակ մենակության մեջ իր մարզական թռիչքներն էր կատարելագործում Ջոնաթան Լիվինգսթոն անունով ճայը: Երկինքն ի վեր բարձրանալով հարյուր ֆուտ՝ Ջոնաթանը կախեց թաղանթապատ թաթերը, կտուցը բարձրացրեց, աղեղի պես կորված թևերն առաջ ձգեց և ցավը հաղթահարելով աշխատեց մնալ այդ դիրքում: Առաջ պարզած թևերը նվազեցնում էին արագությունը, և նա թռչում էր այնպես դանդաղ, որ քամին հազիվ լսելի շշնջում էր ականջին, իսկ ներքևում օվկիանոսը թվում էր անշարժ: Նա կկոցեց աչքերը և ամբողջովին դարձավ մեն միակ ցանկությւոն, ահա պահեց շունչը և քիչ... մի քիչ... մի դյույմի չափ բացեց թևերի աղեղը: Փետուրները փշաքաղվեցին, նա բոլորովին կորցրեց արագությունը և ընկավ:

Ճայերն, ինչպես գիտեք, թռիչքի ժամանակ երբեք չեն մտածում և կանգ չեն առնում: Օդում կանգ առնելը ճայի համար պատվազրկում է, խայտառակություն: 

Բայց Ջոնաթան Լիվինգսթոնը առանց ամաչելու նորից ու նորից լարում էր դողացող թևերը, ավելի ու ավելի դանդաղ՝ կրկին անհաջողություն: Նա ինչ-որ շարքային թռչուն չէր:

Ճայերի մեծ մասը չի ձգտում թռիչքներից որևէ բան հասկանալ, բացի ամենաանհրաժեշտից՝ ափից հասնել մինչև կերը և վերադառնալ: ճայերի մեծ մասի համար գլխավորը կերն է, որ թե թռիչքը: Իսկ այդ ճայի համար գլխավորը կերը չէր, այլ թռիչքը: Աշխարհում ամեն բանից ավելի Ջոնաթան Լիվինգսթոնը սիրում էր ճախրել:

Բայց նման տենդը, ինչպես հասկացավ, թռչուններին հարգանք չէր ներշնչում: Նույնիսկ ծնողները անհանգստացած էին, որ Ջոնաթանն օր ու գիշեր մենության մեջ է և իր փորձերով տարված՝ նորից ու նորից սավառնում է հենց ջրի երեսին:

Նա, օրինակ, չէր հասկանում, թե ինչու իր թևերի կես բացվածքից պակաս բարձրություն թռչելիս կարողանում էր գրեթե առանց ջանքի օդում երկար մնալ: Նրա ճախրող վայրէջքը չէր ավարտվում ջրում ընկմվող թաթերի սովորական ճողփյունով, այլ՝ երկար փրփրադեզ շիթով, որը ծնվում էր հենց որ թաթերը կիպ սեղմած Ջոնաթանի իրանը կպչում էր ծովի մակերևույթին: Երբ նա սկսեց թաթերը սեղմած սավառնել դեպի ափ, իսկ հետո քայլելով չափել ավազի վրա թողած իր հետքը, ծնողները, բնական է, լրջորեն անհանգստացան:

- Ինչու՞, Ջոն, ինչու՞,- հարցրեց մայրը: - Ինչու՞ չես կարողանում քեզ այնպես պահել, ինչպես բոլորս: Ինչու՞ ջրի վրայով թռչելը չես թողնում ձկնկուլներին ու ալբատրոսներին: Ինչու՞ ոչինչ չես ուտում: Միայն փետուրներդ ու ոսկորներդ են մնացել, որդի՛ս:

- Մայրի՛կ, թող որ միայն փետուր ու ոսկոր դառնամ: Ուզում եմ գիտենալ, թե ինչ կարող եմ անել օդում, ինչ՝ ոչ: Ես պարզապես ուզում եմ իմանալ:

- Լսի՛ր, Ջոնաթա՛ն,- բարյացակամ ասաց հայրը,- ձմեռը սարերի ետևում չէ: Ձկնորսանավերը կսկսեն հազվադեպ երևալ, իսկ ձուկը, որ հիմա լողում է ջրի երեսին, կիջնի խորքերը: Եթե անպայման ուզում ես սովորել, ուսումնասիրիր կերը, սովորիր սնունդ հայթայթել: Թռիչքներն, իհարկե, լավ բան են, բայց միայն թռչելով չես կշտանա: Մի մոռանա՝ թռչում ես, որ ուտես:

Ջոնաթանը հնազանդորեն գլխով արեց: Մի քանի օր նա աշխատում էր անել այն, ինչ մյուսները, ջանում էր ամբողջ ուժով, զիլ ճչում էր, կառամատույցների ու ձկնորսանավերի մոտ կռիվներ սարքում ցեղակիցների հետ, ձկան ու հացի կտորտանքի ետևից սուզվում էր ջրի մեջ: Բայց ոչինչ չէր ստացվում:

«Ինչպիսի՜ անմտություն,- մտածեց նա և դժվարությամբ ձեռք գցած սարդինաձկան կտորը վճռականորեն շպրտեց իր ետևից ընկած ծեր, քաղցած ճային: - Ես կարող էի այս ամբողջ ժամանակը հատկացնել թռչել սովորելուն: Դեռ այնքան շատ բան ունեմ իմանալու»:

 Եվ ահա Ջոնաթանը կրկին միայնակ է հեռու ծովում՝ քաղցած, երջանիկ, հարցախույզ:

Նա ուսումնասիրում էր թռիչքի արագությւոնը և մարզումների մեկ շաբաթվա ընթացքում արագության մասին ավելի շատ իմացավ, քան ամենաարագընթաց ճայն այս աշխարհում:

Ծովի վրա հազար ֆուտ բարձրացավ և ամբողջ ուժով թևերը թափահարելով՝ իրեն շեշտակի նետեց խոյաթռիչքի, ու հասկացավ, թե ինչու են խոյահար թռիչքի ժամանակ ճայերը թևերը ծալում: Արդեն վեցերորդ վայրկյանին նա թռչում էր ժամում յոթանասուն մղոն արագությամբ, մի արագություն, որի դեպքում թևը թափահարման պահին կորցնում է կայունությունը:

Միշտ նույն բանն է ստացվում: Ինչ ջանք էլ որ չէր թափում, ինչպես էլ ուժերը որ չէր լարում, բարձր արագության ժամանակ կորցնում էր կայունությունը:

Միշտ նույն բանն էր ստացվում: Ինչ ջանք էլ որ չէր թափում, ինչպես էլ ուժերը որ չէր լարում, բարձր արագության ժամանակ կորցնում էր կառավարումը:

Հազար ֆուտ վերելք: Հզոր պոկում, անցում խոյաթռիչքի, թևերի լարված թափահարում և ուղղաձիգ անկում: Իսկ հետո ձախ թևը, վեր թափահարելիս հանկարծ քարանում էր, ինքը շեշտակի ձախ էր թեքվում, հավասարակշռությունը վերականգնելու համար դադարում էր աջ թևով թափ տալ և, կարծես բոցով բռնկված, աջ թևի վրայով գլուխկոնծի տալով՝ ընկնում էր պտուտաձև անկման մեջ:

Չնայած բոլոր ջանքերին՝ վեր թափահարել չէր կարողանում: Տասը փորձ արեց ու տասն անգամ էլ, հենց արագությունը գերազանցում էր ժամում յոթանասուն մղոնը, նա վերածվում էր փշաքաղված փետուրների չկառավարվող գնդի ու քարի պես ընկնում ջուրը:

Ամբողջ խնդիրն այն է, մինչև վերջին փետուրը թրջվելուց հետո վերջացավ հասկացավ Ջոնաթանը, ամբողջ խնդիրը այն է, որ բարձր արագությունների ժամանակ անհրաժեշտ է բացված թևերը պահել միևնույն դիրքով՝ թափահարել, քանի արագությունը չի հասել ժամում հիսուն մղոնի, իսկ հետո պահել միևնույն դիրքով:

Նա բարձրացավ երկու հազար ֆուտ, մի անգամ էլ փորձեց, խոյաթռիչքի մեջ կտուցը ձգեց ներքև, տարածեց թևերը, իսկ երբ հասավ ժամում հիսուն մղոն արագության, դադարեց թափահարել: Անհավատալի լարվեց, բայց հասավ նպատակին: Տասը վայրկյան նա անորսալի ստվերի նման սլանում էր ժամում հիսուն մղոն արագությամբ: Ջոնաթանը ճայերի համար արագընթաց թռիչքի համաշխարհային ռեկորդ սահմանեց:

Բայց նա երկար չվայելեց հաղթանակի բերկրանքը: Հենց փորձեց դուրս գալ խոյաթռիչքից, հենց փոքր-ինչ փոխեց թևերի դիրքը, նրան գիրկն առավ նախկին դաժան, անհաղթահարելի պտտահողմը, տարավ ժամում հիսուն մղոն արագությամբ ու դինամիտի պես սկսեց պատառոտել մարմինը: Ծովից մի փոքր բարձր Ջոնաթան ճայը չդիմացավ և տապալվեց քարի պես կոշտ ջրի մեջ:

 Երբ խելքը գլուխը եկավ, արդեն գիշեր էր. նա լուսնի լույսի տակ սկսեց խաղաղ օվկիանոսի հարթության վրայով: Բզկվտված փետուրները կապարով լցվեցին, բայց անհաջողության լուծն ավելի ծանր բեռան պես իջավ նրա թիկունքին: Աղոտ ցանկություն առաջացավ, որ այդ բեռն աննկատելիորեն իրեն ծովի հատակը տանի, և այնժամ, ի վերջո, ամեն ինչ կվերջանա:

.... Շարունակելի

Ռիչարդ Բախ «Ջոնաթան Լիվինգսթոն անունով ճայը»

Առաջին մասի շարունակությունը
Երկրորդ մաս

Ցանկանում եք հարստացնել ձեր աշխարհը, ուրեմն կարող եք շնորհավորել մեզ

«Գրքասերների ակումբը»-ը երեկ նշեց իր ծննդյան երկու ամյակը:

2011 թվականի հենց այս օրն էր, երբ  Երևանը ճանաչվեց գրքի մայրաքաղաք, և  «Գրքասերների ակումբը» սկսեց իր աշխատանքները:

Դառնալով ակումբի անդամ` դուք հնարավորություն եք ստանում հարստացնել ձեր աշխարհը, լրացնել այն բացը, որը առաջանում է ծանրաբեռնված օրից հետո գրքին ժամանակ չհատկացնելու պատճառով: 

Կարող եք միանալ մեզ, մենք հանդիպում ենք ամեն չորեքշաբթի` երեկոյան 7-ին և սկսում մեր քննարկումները` նախօրոք ընտրված թեմայի շուրջ:

Միացեք մեզ, չԷ որ իմաստուն ու երջանիկ դառնալու համար անհրաժեշտ է ընդամենը 10 գիրք, իսկ մենք կօգնենք ձեզ գտնել հենց այդ 10 գիրքը ... :)

Գրքասերների ակումբի 2 ամյակը

Գրքասերների ակումբի  2 ամյակը
Tom Collins Pub-ում

Մարիամ Նազարյան
05.10.2013
Գրքասերների ակումբ

Ինչու են շուտ մեռնում ծաղիկները

Ինչու են մեռնում ծաղիկները

Այս պատմվածքը ես գրել եմ մի աղջկա համար, որն այդպես էլ չիմացավ, թե ես սիրում եմ իրեն: Գրել եմ հարյուր տարում, գուցե ավելի: Գրել եմ հողի տակ: Մի զարմացեք, մարդիկ, ես հիմա կպատմեմ, թե ինչպես մեռա ամառային տոթ մի օր, երբ խշշում էին մեր փողոցի ծառերը...

***

... Ես հիշում եմ իմ կյանքի վերջին օրերը, որ նման չէին ոչ մի անցած օրվա: Աշխարհի համար ես շատ երջանիկ էի. եղբայրներ, քույր ունեի, ընտանիք, երեխա, որ զանգակ էր ու առվի խշշոց: Ուրիշ էլ ի՞նչ էր հարկավոր երջանկության համար: Բայց երևի հարկավոր էր, քանի որ ամառվա շոգին, երբ արևից ու երազներից թմրած՝ կանգնած եք եղել, կատակասեր մեկը սառը ջուր է լցրել ձեր ծոծրակին: Առաջին պահ վեր եք թռել, երևի նույնիսկ կշտամբել այդ անողին, իսկ հետո հանկարծ զգացել եք, որ հենց դրա համար էիք կանգնած արևի տակ, գուցե ամբողջ կյանքում դրա համար էիք կանգնած: Նա այդպես լցվեց իմ կյանքի մեջ՝ խելագար ու զարմանալի, ոչինչ չպահանջող և անզգույշ: Ես հիմա չեմ հիշում՝ գեղեցի՞կ էր նա արդյոք: Նրա աչքերի մեջ կար հարցական մի տխրություն, մի քիչ երկինք և մի քիչ խշշոց: Ինձ թվում էր այդ աչքերն անընդհատ նայում էին կյանքին ու հարցնում՝ ինչու՞... Նա եկավ առանց հարցնելու, փաթաթվեց իմ օրերին՝ ինչպես խաղողի վազն է բարձրանում փայտե հենակների վրա, և ինձ համար կախեց իր ջահելության ողկույզները՝ բոլորը, ինչ ուներ: Եվ ոչինչ չպահանջեց: Ոչինչ: Ես մինչև վերջն էլ չկարողացա այնպես անել, որ նա հավատա, թե ես էլ իրեն եմ սիրում: Այն ժամանակ երևի ես էլ չէի հավատում, քանի որ ամեն րոպե հիշում էի. ես իրավունք չունեմ նրան սիրելու: Եվ գուցե նրա համար, երբ նա իմ ոտքերի տակ էր դնում իմ ամբողջ կյանքը, ես նայում էի ժամացույցիս, նա ինձ էր բերում իր ջահելության ամբողջ մերկությունը, իսկ ես փակում էի վարագույրներն ու հանգցնում լույսը: Ես նրա հետ երբեք դուրս չեկա փողոց, և աշխարհն այդպես էլ չիմացավ, որ ես վերջապես երջանիկ եմ: Մեր սերը նման էր խարույկի, որ մենք ծածկել էինք ուզում ձեռքերի ափերով, թեպետ կրակը թեժ էր ու անդիմադրելի:

Բայց շատ է երկարում իմ սկիզբը:

Իմ մեռնելուց առաջ ես հիվանդ էի: Ամբողջ օրը ինձ մոտ էին մայրս, եղբայրներս, կինս՝ տխուր ու գունատված, թեպետ վերջին օրերին մենք արդեն չէինք հասկանում ու ճանաչում իրար: Չկար նա՛ միայն, որին ամենից շատ էի սպասում ու սիրում: Նա չէր կարող գալ մեր տուն: Եղբայրներս գիտեին, որ ես կմեռնեմ, բժիշկն ասել էր. նրանք հավատում էին, երևի նաև սպասում՝ տխուր ու հաշտված: Միայն մայրս չէր հավատում, բայց ոչ թե նրա համար, որ չգիտեր բժշկի ասածը...

Ավելի լավ է պատմեմ իմ վերջին օրվա մասին: Ես գիտեի  արդեն, որ մեռնելու եմ հենց այդ օրը: Դրա համար էլ ուզում էի ծիծաղել, երբ բժիշկը փորձում էր սրսկել, շոշափում էր ստամոքսս, իսկ հետո էլ դեղ գրեց. "Մի շաբաթ շարունակ՝ օրը երկու անգամ կխմեցնեք": Ես չէի մեղադրում նրան՝ այդ հանգիստ, տաք ձեռքերով մարդուն. նա ուղղակի չէր հասկանում ինձ, և ոչ մի բժիշկ չի հասկանում, որ մարդիկ մեռնում են միայն այն ժամանակ, երբ հոգնում են: Իսկ մեկը կարող է հոգնել տասնութ, մյուսը՝ յոթանասուն տարեկանում: Ես հոգնել էի: Բայց տխուր չէի: Իմ աչքերի առաջ գրապահարանս էր, բայց ես չէի մտածում, որ այդ գրքերին այլևս չեն դիպչի իմ մատները: Ես գիտեի, որ ինչ-որ մատներ կդիպչեն, իսկ գրքերի համար միևնույն է: Գրքերը մի քիչ նման են բամբասասեր մարդկանց. նրանք իրենց գաղտնիքներն ասում են ամենքին, ուրեմն ուրիշին էլ կասեն: Ես տխրությամբ էի նայում միայն իմ լուսամուտի տակ խշշացող ակացիին և երկնքին, որ երևում էր հեռվից: Ես կուզենայի ինձ հետ այնտեղ՝ հողի տակ տանել միայն մի քիչ խշշոց ու մի շերջ երկինք: Բայց գիտեի, որ դա անհնար է:

- Ես գնամ ծխախոտ վերցնեմ,- հանկարծ լսեցի մեծ եղբորս ձայնը, որը, ես գիտեի, չի ծխում:

Նա կամ գնում էր մտերիմներին հեռագիր տալու, կամ չէր ուզում տեսնել, թե ինչպես եմ մեռնում: Ես հասկացա նրան և հայացքով հրաժեշտ տվեցի, որովհետև մենք այլևս չէինք հանդիպելու այս աշխարհում: Նա դուրս գնաց: Ես կնոջս ասացի, որ տնից տանի երեխային՝ մի քիչ օդ շնչելու: - Կտանեմ, - լսեցի ես ու տեսա, որ նա վերջին անգամ էլ չհասկացավ ինձ ու չիմացավ, որ այլևս երբեք չի լսի իմ ձայնը: Ես մորս էլ ինչ-որ բան ասացի, բայց նա չգնաց: Ես շատ տխրեցի դրա համար ու դանդաղ փակեցի աչքերս: Որքան անցավ, չեմ հիշում, միայն հանկարծ լսեցի մորս աղեկտուր ճիչը ու իմացա, որ արդեն մեռել եմ: Փակ կոպերիս արանքից ես տեսա, թե ինչպես ներս ընկան բոլորը, ինչպես դուրս տարան մորս, որն առաջինն զգաց իմ մահը, թեպետ միակն էր, որ չէր հավատում:

Հետո ամեն ինչ եղավ այնպես, ինչպես լինում է:

Երկու օր շարունակ իմ շուրջը մարդիկ էին, և ես տեսա իմ շատ ծանոթների, որոնց տարիներով չէի տեսել: Նրանք լալիս էին կամ կանգնում մռայլ ու լուռ, հետո գնում: Պատահում էր՝ ես հոգնում էի այդ ձայներից ու լռությունից, ուզում էի խնդրել, որ խոսեն կամ լռեն, բայց այնպես անդորր էր իմ ներսում, որ ես չէի բացում աչքերս: Ես սկսեցի զարմանքով նայել մարդկանց, որոնցից շատերին, թվում էր, լավ էի ճանաչում: Նրանք չգիտեին, որ ես նայում եմ ու դրա համար չէին ձևանում: Ես հիշում էի, թե ինչ էի մտածում նրանց մասին, երբ ապրում էի ու, ճիշտն ասած՝ երբեմն ամաչում էի անցած մտքերի ու կարծիքների համար: Բայց ամենից շատ այդ չէր ինձ զբաղեցնողը. ես ամեն օր որոնում էի նրան, որը չէր գալիս: Ես գիտեի, որ նա չէր կարող գալ ու անշշուկ կանգնել իմ գլխավերևում, ինչպես ուրիշները, ես գիտեի, որ հենց նա ներս մտներ, ամենքը կիմանային: Ես շատ էի կարոտել նրան, շատ էի սպասում, ուզում էի նույնիսկ խնդրել մորս, որ կանչի, բայց շատ էի հոգնած և դրա համար չէի կարողանում բացել աչքերս: Շատ էի հոգնած, և հետո՝ առաջին անգամ էր, որ հանգիստ կարող էի մտածել նրա մասին, իմանալով, որ ոչ ոք չի խանգարի՝ ոչ հեռախոսի զանգով, ոչ հայացքով, ոչ սիրով, ոչ ատելությամբ: Ես նրա մասին էի մտածում նաև այն ժամանակ, երբ ինձ տանում էին ձեռքերի վրա՝ իմ փողոցով, որտեղ ես մեծացել էի, սիրել, հոգնել: Փողոցում լիքը արև կար, բայց առաջին անգամ զգացի, որ չեմ շոգում ու ուզում եմ, որ ավելի արև լինի, ավելի մեծ, ավելի տաք: Ես նայում էի իմ փողոցին. տրամվայները, մեքենաները, մարդիկ կանգնել էին ինչ-որ տխրությամբ, որից իմ սիրտը հոգնել էր: Ես չէի ուզում, որ մարդիկ տխրեն նաև իմ պատճառով և դրա համար բոլորովին էլ վատ չզգացի, երբ ծառի տակ տեսա մի տղայի ու մի աղջկա՝ իրար բռնած, ժպտալով իրար աչքերի մեջ նայելիս: Սկզբում ինձ թվաց, թե նրանք դեռ չեն նկատել իմ թափորը, բայց հետո աղջիկը նայեց ուղիղ դեպի ինձ ու նորից ժպտաց: Տղան էլ նայեց՝ բարի, ուրախ աչքերով: Ես էլ ուզեցի ժպտալ, նույնիսկ ձեռքով անել, բայց շատ էի հոգնած և հետո՝ եթե բարձրացնեի ձեռքս, ծաղիկները կթափվեին ներքև: Ես երկար նայում էի իմ փողոցին, օդին, նայում էի այն քարերին, որոնց քսվել են իմ ոտքերը, և տխուր էի: Ես մտածում էի, որ փողոցը միայն մի րոպեով է տխրել՝ մինչև որ մենք անցնենք, հետո ամեն ինչ կլինի այնպես, ինչպես եղել է. մեքենաներն էլ, մարդիկ էլ կգան իրենց ճանապարհով և այդպես կլինի վաղը, միշտ: Ես գիտեի, որ քարերն էլ հիշողություն չունեն՝ ինչպես մարդիկ, և ինձ շուտ կմոռանան: Գիտեի: Հետո մենք մտանք գերեզմանոց և այդտեղ էր, որ տեսա նրան: Տեսա ու ժպտացի. այսինքն, այդ ժպիտը միշտ էլ կար իմ դեմքին, քանի որ վերջին րոպեին ես նրա մասին էի մտածել: Իմ փակ կոպերի արանքից, երկու օր շարունակ, ես տեսնում էի, որ ոչ ոք չի հասկանում այդ ժպիտը, ոմանք էլ նայում էին տարօրինակ ու զարմացած: Բայց գերեզմանի մոտ նա հասկացավ, նույնիսկ տեսա, որ ժպիտով պատասխանեց ինձ: Հետո նրան ծածկեցին իմ հարազատները, իմ մտերիմները, ու ես հիշեցի մեր  վերջին գիշերը... Մենք քայլում էինք մութի միջով. միայն մութի մեջ մենք կարող էինք սիրել բաց աշխարհում, դրա համար էլ ատում էինք ոչ միայն էլեկտրական լույսերը, այլև աստղերը, երբ նրանք չափից դուրս վառ էին լինում: Մենք քայլում էինք մութի միջով, և նա ուզում էր, որ ասեի, թե աշխարհում ամենից շատ սիրում եմ իրեն: Ես լուռ էի, ես երևի զգում էի արդեն, որ հոգնել եմ՝ չասելուց այդ նախադասությունը, որ կուզենայի գոռալ բոլոր բարձրախոսների ձայնով: Հոգնել էի այս մթությունից, լույսերից, ամեն ինչից, իսկ նա սպասում էր: Ես հետո, արդեն հողի տակ, շատ ափսոսացի, որ նրան չեմ ասել այդ բառերը, որ նրանն էին, բայց ուշ էր արդեն:

Մինչ ես մտածում էի մեր վերջին գիշերի մասին, ինձ արդեն ներքև էին իջեցնում: Իմ հարազատների ոտքերի արանքից ես նրան տեսա վերջին անգամ ու լսեցի նրա հայացքը.- Գա՞մ,- ասում էր նա: - Գա՞մ,- այդպես էի ես լսում նրա ձայնը խոսափողի մեջ այն ժամանակ: Այդ վերջին վայրկյանին ես զգացի, որ բավական է գլխով անեմ, և նա կգա, բայց նա ընդամենը քսանմեկ տարեկան էր, և ես նրան պատասխանեցի.- Մնա: Նա այդ անգամ էլ լսեմ իմ հայացքը, լսեց անմռունչ՝ ինչպես միշտ: Հետո նրան ծածկեցին իմ հայացքից, հետո ես տեսա, որ արդեն ներքևում եմ, հետո լսեցի քարերի և հողի ծանոթ աղմուկը: Հետո այլևս ոչինչ չլսեցի. մնաց միայն ծաղիկների խիտ բույրը, որ քարացավ իմ ու հողի արանքում: Հետո ես թմրեցի նրա մասին մտածելով. աշխատեցի հիշել ամսաթիվն ու օրը, բայց միայն մեկ-երկու շաբաթ կարողացա շարունակել օրացույցը:

Այդպես անցան օրեր, ամիսներ, երևի տարիներ: Ու ես հիշեցի այն խոսքերը, որ չասացի նրան, աշխարհին ու դրա համար էլ սկսեցի հողի տակ մրմնջալ ուշացած այս խոստովանությունը: Ես սկսեցի ապրել չասված այդ խոսքերով ու ամեն օր ուզեցի հիշել՝ ինչքան տևեց մեր սերը, մի քանի... ես չհիշեցի թե ինչ՝ ամի՞ս, օ՞ր, տարի՞...

***

Ու մի օր ես նորից տեսա երկինքը, մեր գերեզմանոցը քանդել էին և նրա տեղում այգի էր՝ խոտերմ ծաղիկներ: Ես ծաղիկ էի: Ես հրճվանքով նայեցի շուրջս, ուրախանալով, որ կգտնեմ նրան ու կտամ այս խոսքերը, որ իրենն էին... Բայց նա չկար. իմ շուրջն ուրիշ ծաղիկիներ էին, որոնց չէի ճանաչում: Հասկացա, որ երևի մի ամբողջ հարյուր տրաի մնացել եմ հողի տակ, և նա էլ, երևի, հիմա կամ ծաղիկ է, խոտ կամ մի բուռ ցորեն, ո՞վ գիտի, աշխարհի ո՞ր դաշտերում... Ես պատրաստ էի նրան գտնելու համար ման գալ ամբողջ երկրագունդը, բայց ես միայն ծաղիկ էի և իսկույն մեռա, երբ փորձում էի ոտքերս հանել հողից: Մեռա վերջին անգամ: Եվ երբ նորից դարձա հող, այդ պահին միայն հասկացա, թե ինչու են շատ մեռնում ծաղիկները: Բոլոր ծաղիկներն էլ երևի ինչ-որ մարդիկ են, որոնք հողից դուրս գալով փնտրում են մեկին և որովհետև չեն գտնում, մեռնում են շուտով, մեռնում են վերջին անգամ: ՈՒ ես հասկացա, որ աշխարհում ոչինչ չես գտնի երկրորդ անգամ և դրա համար ուզեցի գոռալ իմ ծաղկային ամբողջ ձայնով. "Մի կորցնեք, մարդի՛կ":

Այս տողերը մի աղջկա համար էին, որին սիրում էի և որին չգտա: Դրա համար ձեզ եմ տալիս, մարդիկ, որ կյանքում միշտ կորցնում եք հենց ամենաթանկը՞

1965

"Ապրած և չապրած տարիներ" գրքից 

Վարդգես Պետրոսյան